Çeltik eleği makinesi genel olarak çeltik için dizayn edilmiş
olmasına rağmen elek numaraları değiştirilerek diğer bakliyat
makineleri içinde kullanılabilmektedir. Çeltik eleği çeltik, pirinç vb.
baklagillerin temizlenmesi, yabancı maddelerden (saman, çöp, toz
vb.) ayrılması için geliştirilmiş bir makinedir. Makine ürün içerisindeki
hafif tane ve ince ürünleri hava kanalı ile temizler. Elek altı ve elek
üstü olarak iki boy ürün elde edebilir. İstenildiğinde ürün içerisindeki
hafif tane ve ince ürünler hava kanalları ile ve ince ürünler, kum gibi
üründen ağır ama küçük katışıklıkları da elek altı olarak üründen
ayırt edilebilir. Makine isteğe göre kuru taneli tarım ürünlerinin ön
temizliğinde kullanılabilir. Makine isteğe göre iki kat ve dört kat
olarak üretilebilmektedir.
Makinenin ürün giriş haznesinden dökülen ürün klapeli besleme
haznesine girer. Ürün dağıtıcı sistem sayesinde elek tablası üzerine
dağıtılarak dökülmesi sağlanır. Dökülen üründeki toz ve hafif
maddeler aspiratör sisteminin emişi vasıtasıyla alınır. Ürün elek
üstünde eksantriğin vermiş olduğu titreşim ile ilerler. Makineye
önceden takılmış eleğin numarasına göre, ürün elek altına geçer
ve alt elekten elenmeye başlar. Alt elekten altına ince ise, küçük
ve ağır partiküller düşer. Bu düşen küçük ve ağır partiküller ince
tane çıkış haznesinden makine dışına sevk olur. Alt eleğin üzerinde
kalan ürün tekrar ayrıştırılmak üzere ikinci elek tablasına dökülür.
Aynı esnada ürün içinde kalmış olan hafif maddelerin aspiratör ile
tekrar üründen ayrılması için emilerek temizlenmesi sağlanır. ikinci
elek tablasının üzerinde ürün tekrar kontrolden geçer. Ayrıştırılan
ürün, temiz ürün çıkış haznesinden sevk olur. Ürün makinenin
özelliği itibarı ile iki defa elekten geçirilerek ve aspiratör sisteminin
emişine maruz kalarak en iyi şekilde temizlenmesi sağlanır. Hava
emiş oranı aspiratör hava emiş ayarı vasıtasıyla azaltılabilir veya
artırılabilmektedir.
